TES Emeklilik Sistemine Dair Bilgi Kirliliğine Dikkat!
Son günlerde gündeme gelen Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) ile ilgili bazı yanlış anlaşılan noktaları açıklığa kavuşturmak gerekiyor.
Ekstra Bir İşveren Katkısı Yok!
TES, kamuoyunda bazı çevrelerce “işverenden fazladan katkı alınacak” şeklinde lanse edilse de bu doğru değildir. Sistem, mevcutta zaten her çalışanın hak ettiği kıdem tazminatının bir kısmını düzenli olarak fona aktarmayı öngörmektedir.
Sistem Nasıl İşleyecek?
Devlet, “tazminatını işverenin kasasında tutmasın, her ay bana versin; zamanı geldiğinde ben ödeyeceğim” diyor.
Yani, kıdem tazminatı tek seferde değil, her aya bölünerek bir fona aktarılacak. Çalışan, emeklilikte bu fondan parasını alacak.
Memurlar Bu Sistemin Dışında
Memurların kıdem tazminatı zaten kamu güvencesinde ve Hazine üzerinden ödenmektedir. Bu nedenle TES, özel sektör çalışanlarını ilgilendiren bir sistemdir.
Özel Sektör İçin Ne Anlama Geliyor?
• Kıdem tazminatını alamama riski ortadan kalkabilir.
• İşverenin mali gücü zayıfsa, işten çıkışta mağduriyet yaşanmaz.
• Ancak bu sistemin işleyişi, fonların getirisi ve yönetim şekli gibi detaylar önem arz etmektedir.
Özetle:
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nde “ek ödeme”, “ikramiye artışı” ya da “devlet katkısı” gibi beklentiler gerçekçi değildir. Konu, var olan kıdem tazminatının farklı bir yöntemle yönetilmesinden ibarettir.
SGK Uzmanı Özgür Erdursun, katıldığı SÖZCÜ TV’deki Para Politika programında, TES’in detaylarını ve Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile arasındaki farkları anlattı. Erdursun’un değerlendirmeleri, yeni sistemin sadece emeklilik değil, kamu maliyesi açısından da kritik etkiler doğurabileceğini ortaya koydu.
BES’ten Farklı Olarak Zorunlu ve Devlet Kontrollü
Erdursun, halihazırda yürürlükte olan BES’in gönüllülük esasına dayalı olduğunu hatırlatarak, “BES’te çalışanların maaşlarından %3 oranında kesinti yapılıyor, ancak işveren katkısı bulunmuyor. Üstelik sisteme girenler 2 ay içinde cayma hakkına sahip” dedi.
Ancak TES’te bu esnekliğin olmadığını vurgulayan Erdursun, “Yeni sistemde cayma yok, yaş sınırı yok. İşçi, memur, kamu-özel sektör fark etmeksizin 25 milyon kişi sisteme zorunlu olarak dahil edilecek” ifadelerini kullandı.
Hükümetler Bu Fonu Kullanabilecek
TES ile ilgili en dikkat çekici fark ise biriken fonların hükümetler tarafından kullanılabilecek olması. Erdursun bu noktaya özellikle dikkat çekerek, “BES’te fonlar özel emeklilik şirketleri tarafından yönetiliyor. Ama TES’te hükümetin fonlara doğrudan erişimi olacak. Bu, sadece bir emeklilik sistemi değil, aynı zamanda ekonomik bir araç olarak kurgulanıyor olabilir” dedi.
Emeklilik Yaşı ve Bekleme Süresi: 45 Yıl Sonra Erişim
Sisteme giren bir çalışanın TES fonunda biriken primleri kullanabilmesi için en az 10 yıl sistemde kalması gerekiyor. Ancak esas ödeme emeklilik yaşında başlayacak. Bu da fiilen sistemde kalınacak sürenin 40 yılın üzerinde olabileceği anlamına geliyor.
Erdursun’un örneğine göre; 20 yaşında işe başlayan biri, 65 yaşında emekli olacak ve bu süreçte fonunda biriken tutarı aylık ödemeler halinde kullanabilecek. Toplu ödeme seçeneği ise söz konusu değil.
TES’te Hedef 10 Yılda 228 Milyar Dolar Fon
Yapılan hesaplamalara göre, TES’in tam anlamıyla uygulanması durumunda 10 yıl içinde 228 milyar dolarlık bir kaynak oluşacak. Varsayımsal olarak ortalama brüt maaşın 40 bin TL olduğu senaryoda, işçi ve işverenden toplam %6 kesinti yapılacak. Buna %30 devlet katkısı da eklendiğinde, yıllık yaklaşık 936 milyar TL (yaklaşık 22,8 milyar dolar) büyüklüğünde bir fon oluşacak.
Bu dev kaynak, 10 yıl sonunda 9,36 trilyon TL’ye ulaşacak. Ancak Erdursun ve pek çok uzmana göre, asıl soru bu fonun nasıl ve nerede kullanılacağı.
Uzmanlardan Uyarı: Bu Kaynak Emeklilik İçin mi, Bütçe Açığı İçin mi?
Fonun yönetimine ilişkin şeffaflık henüz sağlanmamışken, bazı ekonomistler ve SGK uzmanları TES’in emeklilik güvencesinden çok, kamu açıklarını finanse etme aracı olarak kullanılabileceği yönünde kaygılarını dile getiriyor. Erdursun, “Bu para gerçekten çalışanların geleceği için mi kullanılacak, yoksa bütçedeki açıkları kapatmak için mi?” sorusunu gündeme taşıdı.
TES Gündemden Düşmeyecek
TES’in yasalaşma süreci, Resmî Gazete’de yayımlanacak uygulama çerçevesiyle netlik kazanacak. Ancak şimdiden iş dünyası, çalışanlar ve uzmanlar arasında tartışmalar başlamış durumda. Sistemin faydaları kadar, yaratabileceği sosyal ve ekonomik riskler de dikkatle izleniyor.