Ahmet Ünlü'nün köşe yazısı;
Kamuya sınavsız işçi alımına neşter atılma zamanı geldi
Kamu kurumlarına sınavsız personel alımının vicdanları kanattığını, istisnai kadrolara yapılan atamalar dışında da KPSS şartı aranmadan, hatta ilansız ve hiçbir sınav olamadan kamu kurumlarına sınavsız çok sayıda personel alındığını bu köşeden yıllardır yazıp duruyoruz.
Son zamanlarda Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in kapsamının dışına çıkarılan kamu kurumu sayısı giderek artmaktadır. Bu yazımızda yönetmelik kapsamı dışında olan kamu kurumlarının yanında bir de hiçbir kurala tabi olmadan yapılan işçi alımlarından bahsedeceğiz.
Yönetmelik kapsamında olan ve olmayan kurumlar hangileridir?
Bu yönetmeliğin 2'nci maddesine göre kapsamda olan kurumlar şunlardır:
1- 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'na ekli (I) sayılı cetvelde yer alan genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri.
2- (II) sayılı cetvelde yer alan özel bütçeli idareler.
3- (III) sayılı cetvelde yer alan düzenleyici ve denetleyici kurumlar ve (IV) sayılı cetvelde yer alan sosyal güvenlik kurumları ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar.
4- Kanunlarla kurulan fonlar ve kefalet sandıkları, özel kanunlarla kurulan kuruluş ve teşekküller ile hizmetlerini genel bütçenin transfer tertiplerinden yardım alarak yürüten kamu kurum ve kuruluşları.
5- İştirakler hariç olmak üzere, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile müesseseleri.
6- 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun çerçevesinde özelleştirme kapsamında veya programında bulunan kuruluşlardan sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait olanlar.
7- İl özel idareleri, belediyeler, bunların kurdukları veya üye oldukları mahalli idare birlikleri ile bağlı kuruluşları, müessese ve işletmeleri.
8- Diğer kamu kurum ve kuruluşları.
Dolayısıyla yukarıdaki kurumlara sürekli ve geçici işçi alımları Yönetmelikteki usul ve esaslara göre yapılmak zorundadır. Bunun istisnaları ise aşağıda açıklanacaktır.
KPSS şartı aranmadan yapılan işçi alımları hangileridir?
Yönetmeliğin 2'nci maddesinde yönetmelik kapsamında olan kurumlardan bazılarının yönetmelikteki usullere tabi olmadan işçi alımı yapabileceği hüküm altına alınmıştır. Yani yönetmelik kapsamı dışına çıkarılmıştır. Ancak, aşağıda da açıklayacağımız üzere, Yönetmelik kapsamı dışına çıkmanın sınavsız ve ilansız elaman alımı yapılacağı anlamına gelmediği görülecektir.
Bu çerçevede, kamu kurumlarının işçi kadrolarından bazılarına KPSS şartı aranmadan personel alımı yapılabilmektedir. Buna göre;
1- Kamu kurum ve kuruluşlarında iş kanunları hükümlerine göre istihdam edilecek daire başkanı, daire başkanı muadili veya daha üst düzey yönetici, tabip, uzman tabip, diş tabibi ve eczacı kadroları.
2- Kamu kurum ve kuruluşlarında, hukuk müşaviri, müfettiş, kontrolör, denetmen, denetçi, uzman ve aktüer gibi mesleklerde çalışanlar arasından yapılacak işçi alımları.
3- Kamu kurum ve kuruluşlarının proje bazındaki faaliyetlerinde belirli süreli iş sözleşmesine tabi olarak, özel nitelik ve uzmanlık gerektiren işler.
4- Üniversite veya bilimsel araştırma kurumu niteliğindeki kuruluşlar ile petrol ve doğalgaz alanında faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşlarının araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde, bu faaliyetlerin devamı süresiyle sınırlı olarak görev alacak teknik ve uzman personel ile bu kurum ve kuruluşlar tarafından desteklenen ve/veya yürütülen proje bazındaki faaliyetlerde bu faaliyetlerin devamı süresiyle sınırlı olarak çalıştırılacaklar.
5- Kamu kurum ve kuruluşlarınca, ortaöğretim ve daha alt eğitim düzeyindeki işçi talepleri ile temizlik hizmetlerinde, güvenlik ve koruma hizmetlerinde, bakım ve onarım hizmetlerinde, eğitim şartı aranmaksızın kömür ve maden işletmelerinin yeraltı işlerinde çalıştırılacak işçiler.
6- Terörle mücadele sırasında malul sayılmayacak şekilde yaralananlar ile üstün başarılı olanların ve Bakanlar Kurulu Kararı ile yükümlülük süresi uzatılan yedek subay, erbaş ve erler.
7- Kamu kurum ve kuruluşlarının, il özel idarelerinin, belediyelerin ve bunların kurdukları veya üye oldukları mahalli idare birlikleri ile bağlı kuruluşlarının Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurdukları şirketler ile kooperatiflere yapılacak işçi alımları.
8- Bankalar, borsalar ve bunların müessese, teşebbüs, işletme ve iştirakleri ile 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu ile kurulmuş ve sermayesinin tamamı Hazine'ye ait kuruluşlara yapılacak işçi alımları.
9- 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu'na göre kurulan sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına yapılacak işçi alımları.
Maalesef ortaöğretim mezunları ile temizlik, güvenlik ve koruma, bakım ve onarım hizmetleri için KPSS şartı kaldırıldığı için üç veya beş kişilik işçi alımı için binlerce kişi kura kuyruklarına girmek zorunda kalmış ve korkunç bir hayal kırıklığı oluşmaya başlamıştır. Bir taraftan KPSS şartı kaldırılıp, diğer yandan kuradan çıkanları sözlü sınava tabi tutmanın izahını yapmak mümkün değildir. Bu yöntem tek kelimeyle kamu hizmetinde ciddi bir nitelik kaybına ve kayırmacılığa yol açacağı için gereksiz tartışmalara sebep olacaktır. Dolayısıyla acilen bu düzenleme kaldırılmalıdır.
Bunların dışında sınavsız işçi alımı var mıdır?
Her ne kadar Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre işçi alımı yapılmak zorunda olsa da toplu sözleşme metinlerine konulan hükümlerle hiçbir sınava tabi olmadan da eleman alımı yapılabildiğine şahit olduk. Önce biz de şaşırdık ama maalesef gerçek.
Bu çerçevede Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş Genel Müdürlüğü İçin Bağıtlanan 17. Dönem İşletme Toplu İş Sözleşmesi'nde yer alan; "Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılan seçme sınavlarında başarılı olan ve ihtiyaç duyulan pozisyonlar için işçialınırken ismi bildirilen adaylar arasından; görevini yaparken uğradığı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen veya çalışamaz raporu alan işçilerin eş ve çocuklarından yalnız bir tanesi öncelik verilmek suretiyle işe alınır.
İşe almada öncelik konusunda diğer mevzuat hükümleri saklıdır" ifadeleri gereğince sınavsız personel alımı yapılabilmektedir. Toplu sözleşme hükmü ile adeta mevzuat işlevsiz hale getirilmiştir. Acaba başka hangi sözleşmelerde bu tür gariplikler var? Bir de İş-Kur tarafından tedavüle sokulan toplum yararına çalıştırma kapsamındasınavsız işçi alımları var ki, bu konunun baştan aşağı masaya yatırılması gerekmektedir. Her ne kadar birçok yerde kura ile alım yapılsa da her yerde aynı uygulama olup olmadığını bilmiyoruz.
Yönetmelik kapsamı dışındaki işçi alımlarında ilan ve sınav zorunlu mu?
Yönetmelik kapsam dışındaki işçi alımlarında nasıl bir yol izlenmesi gerektiği de açıklamıştır. Buna göre yönetmelik kapsamı dışında olunsa dahi bu kapsamdaki işçi alım ilanlarının Türkiye İş Kurumu'na bildirilmesi zorunluluğu bulunuyor.
Yine bu kapsamda yapılacak işçi alımlarına ilişkin ilanların Türkiye İş Kurumu'nun internet sitesinde ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunca uygun görülen iletişim araçları ile kamuoyuna duyurularak şeffaf bir şekilde işçi alınmasını zorunlu tutuyor.
En önemli kural olarak ise kamu kurum ve kuruluşlarını işçi alımı yaparken hem adil ve şeffaf davranmaya hem de adil ve şeffaf davranma hususunda gerekli tedbirleri almaya zorunlu tutuyor. Özetle ben yönetmelik kapsamında değilim diye hiçbir kamu kurumunun ilansız ve sınavsız eleman almasının mümkün olmadığı açıkça hüküm altına alınmıştır.
Yönetmelik kapsamı dışındaki kurumların işçi alımlarına ilişkin örnekler
Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına işçi alımları yönetmelik kapsamı dışında olmasına rağmen Türkiye İş Kurumu'nun internet sitesinde bu vakıflara yapılacak işçi alım ilanlarının yayınlandığını görüyoruz. Demek ki yönetmelik kapsamı dışında olmak kuralsızlığı gerektirmiyor. Yine belediye şirketlerinin de işçi alımları yönetmelik kapsamı dışında olmasına rağmen bu şirketlerin işçi alımlarına ilişkin ilanların da Türkiye İş Kurumu'nun internet sitesinde yayınlandığını görüyoruz. Özetle kamu kurum ve kuruluşlarına hiçbir şekilde sınavsız ve ilansız işçi alınması mümkün değildir. Aksi durumda sınavsız ve ilansız işçi alımı yapan kurumlar İş-Kur tarafından ağır para cezasına muhatap olacaklardır.
