657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, amir veya kurumunu kendisi hakkında uyguladığı idari işlemlerden dolayı memura şikâyet hakkı tanımıştır. Ancak; memur bu hakkını usulüne uygun kullanması gerekmektedir. Aksi takdirde, usulüne uygun yapılmayan şikayetlerden dolayı memur hakkında disiplin cezası verileceğine de 657 DMK hükmetmiştir. Bunun yanında, şikâyet hakkının kullanılmasına ilişkin usul ve esaslar için de “Devlet Memurlarının Şikâyet Ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik” çıkarılmıştır.Amiri Hakkında Suç Duyurusunda Bulunan Memura, Amirin Disiplin Soruşturması Açmasıyla ilgili danıştay kararınıda haberimizde inceleyebilirsiniz.

Bu soru defaatle memurlar tarafından sorulan, hakkında bir çok muammalı açıklama olan bir konu olarak sürekli karşılaşılan bir durumdur. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, amir veya kurumunu kendisi hakkında uyguladığı idari işlemlerden dolayı memura şikâyet hakkı tanımıştır. Ancak; memur bu hakkını usulüne uygun kullanması gerekmektedir. Aksi takdirde, usulüne uygun yapılmayan şikayetlerden dolayı memur hakkında disiplin cezası verileceğine de 657 DMK hükmetmiştir. Bunun yanında, şikâyet hakkının kullanılmasına ilişkin usul ve esaslar için de “Devlet Memurlarının Şikâyet Ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik” çıkarılmıştır.

Öte yandan, şikâyet hakkını kullanan memur hakkında, yaptığı şikâyetten dolayı herhangi bir yaptırım uygulanmazken, belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak şikayetini yapmayan veya şikayetiyle bir suç işleyen memur hakkında ise adli ve/veya idari işlemler yapılması söz konusu olabilmektedir.

Amirini şikayet etmek isteyen memur ne yapmalı?

Şikâyet hakkını kullanmak isteyen memurun, şikayet başvurusu yaparken uyması gereken hususlardan bazıları özetle şöyle:

• Şikayet başvurusunu, söz veya yazı ile en yakın amirinden (şikâyet edilen amirler atlanarak) başlayarak ve silsile yoluyla yapmalıdır.
• Şikayet başvurusunu yaparken, amirlerini (şikâyet edilen amirleri dışında) atlamamalıdır.
• Şikâyet niteliğindeki hususlar, amirlere elektronik posta veya özel mesajlarla iletilmemelidir.
• Yazılı olarak yapacağı şikayetlerde, Yönetmelikle belirlenmiş olan dilekçe örneğine uygun dilekçe ile başvuru yapmalıdır.
• Şikayet başvurusunu yaparken, idare veya üçüncü şahıslara yönelik suçlamalarda ve ispat edilemeyecek iddialarda bulunmamalıdır.

Şikayetin sözlü yapılması

Sözlü olarak şikayette bulunmak isteyen memurun ve/veya şikayette bulunulan amirin istemesi halinde, başvuru yapılan amir ile birlikte şikayet konusu tutanağa bağlanabilir. Şikayetin amir tarafından tutanağa bağlanmak istendiği durumlarda, memur tutanak düzenlemekten kaçınırsa, şikayet yapılmamış sayılır. Düzenlenen tutanakların birer nüshası memura ve şikayette bulunulan amire verilir.

Şikayet üzerine yapılan işlemler

Memurun şikayet başvurusu konusunda karar verme yetkisi, şikayet edilenin ilk disiplin amirine aittir. Bu nedenle, şikayet başvurusunu kabul eden ancak karar verme yetkisi olmayan amir, şikayeti silsile yoluyla ve kendi görüşlerini de ekleyerek bir üst amire 3 gün içinde iletir ve bu durum hakkında şikayet edene de bilgi verir.

Usulüne uygun yapılmış olan şikayet başvurusu, şikayet edilenin ilk disiplin amiri tarafından incelenerek karara bağlanır. Verilen karar, şikayet sahibine ve gerek görülmesi haşlinde şikayet edilene yazılı olarak bildirilir.

Şikayet başvurusunun incelenmesi ve karara bağlanarak başvuru sahibine tebliğ edilmesine ilişkin işlemler, şikayet başvurusunun karar verecek amire ulaştığı tarihten itibaren en geç 30 gün içinde tamamlanır.

Ayrıca, usulüne uygun yapılmış şikayet başvurusuna ilişkin görevini tam ve zamanında yerine getirmeyen amirler (sıralı amirler) hakkında, 657 sayılı Kanunun disiplin hükümlerinin uygulanması söz konusu olabilir.

Şikayet üzerine verilen karara itiraz

Şikayet başvurusu üzerine yetkili amir tarafından verilen karara karşı, şikayet eden memur ve şikayet edilen memur tarafından bir defaya mahsus olmak üzere, kararın kendilerine tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde bir üst amire itiraz edilebilir.

Şikayetin usulsüz yapılması

657 sayılı Kanun ve “Devlet Memurlarının Şikâyet Ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik” ile belirlenen usullere uyulmadan şikayet başvurusunda bulunulduğunda;

• Şikayet başvurusu değerlendirmeye alınmayabilir, incelenmeyebilir ve şikayete ilişkin herhangi bir karar verilmeyebilir.
• Şikayet başvurusunda bulunan memura konuyla ilgili cevap verilmeyebilir.
• Usulsüz şikâyette bulunduğu gerekçesiyle memur halkında “uyarma” cezası verilebilir.
• Şikayet başvurusundaki iddia ve ifadelerin, isnat ve iftira niteliği taşıdığı iddiasıyla memur hakkında dava açılması Cumhuriyet savcılığından istenebilir.

Amiri Hakkında Suç Duyurusunda Bulunan Memura Disiplin Soruşturması Açılması

Bir memurun amiri hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunması ve yapılan soruşturma sonucunda amirin suçsuz bulunmuş olması nedeniyle ilgili memur hakkında disiplin soruşturması yürütülmüş ve memura aylıktan kesme cezası verilmiştir. Verilen disiplin cezasınını iptali için açılan dava sonucunda Danıştay Başkanlığınca verilmiş olan kararda İdare mahkemesince verilen kararda idare mahkemesi kararı onanmıştır.

İlgili kararda Memurun amiri hakkında yapmış olduğu suç duyurusunun suçu ve suçluyu bildirme ödevi kapsamında değerlendirilmesi gerektiği,suç duyurusu sonunda ilgililerin ceza almaması durumunun iddiaların asılsız olduğu yolunda değerlendirmeye tabi tutularak bu durumun amirini küçük düşürücü ve aşağılayıcı fiil ve hareket olarak değerlendirilmesine ve disiplin cezasına konu edilmesine olanak bulunmadığına karar vermiştir.

Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Nasıl Olmalıdır?

Sitemiz uzmanlarının 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve bu Kanunun 21'nci maddesine dayanılarak Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan "Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik" hükümleri çerçevesinde hazırladığı dosya aşağıda paylaşılmıştır.

Öncelikle şunu açıklamak gerekmektedir. Şikayet nedir, müracaat nedir?

Şikayet: Devlet Memurlarının amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı başvurduğu yola şikayet denmektedir.

Müracaat: Devlet Memurlarının kurumları ile ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı başvurduğu yola ise müracaat denmektedir.

Yukarıda belirtilen her iki yol da devlet memurunun en doğal haklarındadır. Bu hak 657 sayılı Kanunun 21'inci maddesi ile getirilmiş, nasıl uygulamaya konacağı ise "Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik" ile düzenlenmiştir.

Diğer taraftan, şikayet ve müracaat haklarının kullanılmasında yönetmelikte belirlenen usullere uyulmaması halinde ilgili Devlet memuru Uyarma (657 sayılı Kanun 124/a) cezası ile alabilecektir.

657 Sayılı Kanunda Şikayet ve Müracaata İlişkin Olarak Yer Alan Hüküm:
"Madde 21: Devlet memurları kurumlarıyla ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı müracaat; amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı şikayet ve dava açma hakkına sahiptirler. Müracaat ve şikayetler söz veya yazı ile en yakın amirden başlayarak silsile yolu ile şikayet edilen amirler atlanarak yapılır. Müracaat ve şikayetler incelenerek en kısa zamanda ilgiliye bildirilir. Müracaat ve şikayetlerle ilgili esas ve usuller Başbakanlıkça hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir."

DEVLET MEMURLARININ ŞİKAYET VE MÜRACAATLARINDA İZLEMESİ GEREKEN USUL

Bu usul ve esaslar Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiş olup, yönetmelik çerçevesinde yapılan açıklamalara aşağıda yer verilmiştir.

Yönetmelik Kapsamında Olan Memurlar

Bu Yönetmelik hükümleri 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun değişik birinci fıkrasında sayılan kurum ve kuruluşlarda çalışan memurlar hakkında uygulanmaktadır. Yani, Genel ve Katma Bütçeli Kurumlar, İl Özel İdareleri, Belediyeler, İl Özel İdareleri ve Belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında veya Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüklerinde çalışan memurlar hakkında uygulanmaktadır.

Bu Yönetmelik hükümleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinde görevli subay, astsubay, sivil memur, sözleşmeli ve yevmiyeli personel; Anayasa ve Uyuşmazlık Mahkemesi Üye ve Yedek Üyeleri ile raportörleri; 2656 sayılı Hakimler Kanununun 2661 sayılı Kanunla değiştirilen 18 ve 19 uncu maddeleri uyarınca bu Kanuna eklenen (1) ve (2) sayılı cetvellerde gösterilen Adli ve İdari Yargı mensupları; Danıştay ve Sayıştay meslek mensupları ve Sayıştay Savcı ve Savcı Yardımcıları; 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa tabi kurumlarda çalışan öğretim elemanları hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz. 

ŞİKAYET HAKKI

Şikayetin tanımına yukarıda yer vermiştik. Buna göre, Devlet Memurlarının amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı başvurduğu yola şikayet denmektedir. Birden fazla Devlet memurunun toplu olarak söz veya yazı ile şikayette bulunmaları yasaktır. Bir veya aynı hadise birden fazla memurun şikayetlerine sebep veya konu olursa bunların herbiri, ayrı ayrı ve tek başına şikayet haklarını kullanabilirler. Yani tek bir dilekçede, birden fazla kişinin imzası ve ismi yazılarak şikayette bulunulmamalıdır. 

ŞİKAYETİN YAPILMA ŞEKLİ

*** Şikayetler söz veya yazı ile en yakın amirden başlanarak silsile yolu ile ve şikayet edilen amirler atlanarak yapılır. (Madde 5) Bu husus oldukça önemlidir. Bu nedenle bir kaç örnek vermek istiyoruz. Örneğin Milli Eğitim Bakanlığı Mersin İl Müdürlüğünde öğretmen olarak çalışan bir memur herhangi bir amiri hakkındaki şikayetini direkt olarak kaymakamlığa veya valiliğe yapamaz. Bu öğretmen şikayetini en yakın amire yapar. (yazılı veya sözlü) En yakın amir şikayeti çözümleyememesi halinde şikayet edilen konuyu bir üst makama iletir. Yine aynı şekilde bir Genel müdürlükte çalışan bir mühendis Genel Müdürlüğe, bir Müsteşarlıkta çalışan bir memur da Müsteşarlığa direkt olarak şikayetini yapamaz.

*** Yazılı şikayetler maksadı en iyi ifade edecek şekilde ve mevzuat hükümlerine uygun olarak yazılan bir dilekçe ile yapılır. (Madde 5) Yazılı olarak yapılan şikayetlerde suçlayıcı ifadelerden ve belgeye dayanmayan isnatlardan sakınılmalıdır. İddiaların ispatlanamaması halinde şikayette bulunan memur ceza ve disiplin kovuşturmasına maruz kalabilir.

Dilekçede tespit edilen eksiklikler ile suç teşkil etmeyen usulsüzlüklerin giderilmesi şikayeti kabul eden amirlerce sağlanır.

Sözlü şikayetlerde de bu esaslara uyulur. (Madde 5) Sözlü olarak yapılan şikayetler, şikayeti yapanın istemi halinde yapıldıkları anda şikayetçi ile şikayeti kabul eden amir tarafından birlikte imzalanan bir tutanakla tespit olunur ve iki tarafa verilir. Amir de şikayetin tutanağa geçirilmesini isteyebilir. Şikayetçi tutanak düzenlenmesinden kaçınırsa şikayet yapılmamış sayılır. Şikayetlerin ve müracaatların nasıl yapılacağına ilişkin örnek dilekçe verilecektir.

ŞİKAYETİ KABUL EDEN MAKAMIN YAPMASI GEREKENLER

Şikayet hakkında karar verme yetkisi şikayet edilenin ilk disiplin amirine aittir. Şikayeti kabul eden ancak karar verme yetkisi bulunmayan amirler bunları silsile yolu ile ve kendi görüşlerini de ilave etmek suretiyle birinci fıkrada belirtilen amirlere (şikayet edilenin ilk disiplin amirine) 3 gün içinde intikal ettirirler. Şikayet edene de durum hakkında bilgi verirler. Belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yapılan şikayetler karar vermeye yetkili amirlerce incelenir ve karara bağlanır. Kararlar şikayet sahiplerine ve lüzum görülürse şikayet edilene yazı ile bildirilir.

Şikayetlerin incelenmesi ve bir karara bağlanarak şikayet sahiplerine tebliğ edilmesi ile ilgili bütün işlemlerin en geç şikayet dilekçesinin karar merciine intikal ettiği tarihi izleyen 30 gün içinde tamamlanması zorunludur. Adli ve idari tahkikata konu olacak nitelikteki şikayetler hakkında ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. 

Şikayet Edilen Konuya İlişkin Verilen Karara İtiraz

Şikayette bulunan ve şikayet edilen memurlar yetkili amirlerce verilen kararlara karşı bir defaya mahsus olmak üzere kararın kendilerine tebliğini izleyen 10 gün içinde bir üst mercie itiraz edebilirler. İtirazların yapılmasında ve incelenip karara bağlanmasında da şikayetler hakkında izlenmesi gereken usul ve esaslar geçerlidir. Şikayet haklarını kullanan Devlet Memurlarına şikayetlerinden dolayı bir ceza verilemez. Ancak, şikayet haklarını usul ve esaslara aykırı surette kullananların veya her ne surette olursa olsun bu haklarını kullanırken bir suç işleyenlerin sorumlulukları saklıdır. Özellikle itiraz ve şikayette bulunanların idareyi ve üçüncü şahısları hedef alan suçlamalardan kaçınmaları gerekir. Yine ispat edilemeyecek hususlara yer verilmemelidir. Aksi takdirde isnat ve iftirada bulunmaya ilişkin hususların uygulanması gerekir.

MÜRACAATIN YAPILMA ŞEKLİ

Müracaatın tanımına yukarıda yer vermiştik. Buna göre, Devlet Memurlarının kurumları ile ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı başvurduğu yola ise müracaat denmektedir. Örneğin memurun bitirdiği üst öğrenim için intibak yapılmasını istemesi veya aldığı KPDS notu için yabancı dil tazminatı ödenmesini istemesi için yapacağı başvurular müracaat hakkı kapsamına girer.

Müracaatlar hakkında karar verme yetkisi, kurumların çalışma usul ve esaslarını belirleyen Kanun, Tüzük ve Yönetmelikler ile müracaat konusunu çözümlemeye yetkili kılınan mercilere aittir. Müracaatı kabul eden ancak sorunu çözümleme yetkisi bulunmayan amirler bunları silsile yolu ile birinci fıkrada belirtilen mercilere 3 gün içinde intikal ettirilir. Toplu müracaat yasağı, şekil, yapılacak işlemler, süre, itiraz, müracaat edenin sorumluluğu konularında şikayetlere ilişkin olarak yukarıda anlatmış olduğumuz hususlar geçerlidir.

Amirlerin Sorumlulukları:

Usulüne uygun olarak yapılmış bulunan şikayet ve müracaatlar hakkında görevlerini zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirmeyen amirlere durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun değişik 125 nci maddesinde sayılan disiplin cezalarından birisi verilir.

SONUÇ

Müracaat ve şikayette bulunmaya ilişkin esas ve usullerin belirlendiği Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik son derece militarist düzenlemeler içermektedir. Yürürlüğe girdiği tarihe göz önünde bulundurulduğunda (12.01.1983 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir) askeri bir hiyerarşi içerisinde hazırlandığı görülecektir. Bu durum ise bazen hak arayanların mağdur duruma düşmesine sebep olmaktadır. Bu nedenle bu Yönetmeliğin sivil hayata uygun olarak yeniden hazırlanması gerekmektedir.

ÖRNEK DİLEKÇE

..../.../2019

GÖREVİ : 
ÜNVANI : 
ADI SOYADI : 
BABA ADI : 
MEMLEKETİ : 
DOĞUM TARİHİ : 
MEMURİYETE BAŞLAMA TARİHİ : 
SİCİL NO : 
DİLEKÇENİN ÖZÜ : 
DİLEKÇENİN VERİLDİĞİ MAKAM :

.............................BAKANLIĞINA
(İLGİLİ MAKAMIN ADI)
 

.....

...