Yaşama Hakkı

Özet: Son bir hafta içinde farklı iki şehirde iki sağlık çalışanına yönelik ateşli silahla saldırı düzenlendiğini gördük. Bu olaya ilişkin soruşturma devam etmekle birlikte konumuz itibariyle önemli olan her ne gerekçe ile olursa olsun sağlık kurum ve kuruluşlarına ateşli silah ya da başka bir silah olan kesici delici alet ile girmenin bu denli kolay ve denetimsiz olmasına dikkat çekmek… Aynı hafta içinde bir avukatın haciz mahallinde borçlu tarafından silahla tehdit edilip rehin alınması olayıyla birlikte de ateşli silah ruhsatı alma sürecindeki muayene standartlarının da değerlendirilmesi gerekmektedir. Yazı içinde görüleceği gibi eğitim veren hiçbir sağlık kuruluşuna, burada öğrenciler olduğu için, silah sokulamaz ve sokulmasını önlemek idarenin görevidir. Hukuk askıdaymış gibi davranılmak istenen bu günlerde gelin ölmemek için hukukçular ve sağlık çalışanları olarak birlikte sesimizi yükseltmek için bir şeyler başlatalım.

6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’un Ek 1 maddesine göre; Duruşmalarda, mahkeme salonlarında, hastanelerin psikiyatri bölümlerinde, akıl hastanelerinde, ceza ve tutukevleri ile her türlü ıslah ve infaz kurumlarında veya bunların eklentilerinde …öğrencilerin toplu olarak oturdukları yurtlarda, eğitim ve öğretim kurumlarında… ateşli silahlar taşınamaz. Kanunda belirtilen yerlerde ateşli silah, bıçak vb bulundurulması veya taşınması halinde ilgili kanunlarda belirtilen cezaların iki katı hükmolunur.

Kanuna göre akıl hastaneleri ve hastanelerin psikiyatri bölümlerine ateşli silahla girilemez. Buradan, bu bölümler hariç diğer sağlık kuruluşlarına ve diğer servislere ve polikliniklere silahla girilebileceği -güvenlik ve kolluk personelleri hariç- gibi bir anlam çıkmaktadır. 6136 sayılı kanunda eğitim ve öğretim kurumlarına da ateşli silahlarla girmenin yasak olduğu belirtilmiştir. Eğitim ve araştırma hastaneleri, üniversite hastaneleri bu kapsamda değerlendirilebilir ancak aile sağlık merkezleri, devlet ve şehir hastaneleri, özel hastaneleri vb bunun dışında tutmak doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Esas olan tüm sağlık kurum ve kuruluşlarını kapsayacak şekilde yasal bir düzenleme yapılması gerekliliğidir.

Hastane Girişlerine X-Ray Cihazı Konulması

Sağlık kuruluşlarında şiddeti önlemek amaçlı önlemler alınması gerektiği farklı yönetmelik ve genelgelerde, zaman zaman da İl Kamu Hastaneleri Birlikleri tarafından gönderilen yazılarda belirtilmiştir.

Örneğin;

27897 sayılı ve 06.04.2011 tarihli Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik’in 7/d maddesinde;

Çalışan güvenliği uygulamaları bakımından sağlık kurumlarına yönelik “Çalışanlara yönelik fiziksel saldırıların önlenmesine yönelik düzenleme yapılması hususlarında gerekli tedbirleri alır ve düzenlemeleri yapar.” düzenlemesi mevcuttur.

Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ’inde yapılan değişiklik ile 20.02.2018’de eklenen 10. maddesinde; acil servislerde yaşanan şiddet olaylarına yönelik güvenlik önlemlerine ilişkin şu düzenlemeye yer verilmiştir:

“Acil servislerde hasta, hasta yakınları ve çalışanların güvenliği için sağlık tesisi yönetimlerince gerekli önlemlerin alınması zorunludur. Acil servislerde güvenlik, resmi kolluk kuvveti veya özel güvenlik personeli vasıtasıyla ve yeterli sayıda güvenlik kamerası desteğiyle sağlanır. Güvenlik kameraları, hastaların muayene edilmeleri veya girişimsel işlemleri sırasında mahremiyetlerini ihlal edecek şekilde konumlandırılamaz. Mahremiyet gözetildikten sonra acil servislerde güvenlik kamerası ile izlenemeyen kör nokta bulunamaz. Güvenlik kamerasıyla izleme sistemi ses kaydını da içerir ve en az 2 ay süre ile saklanır. Tıbbi işlemlerin gerçekleştirildiği alanlar ile cerrahi müdahale, ameliyathane, yoğun bakım gibi kritik birimlere görevli personel dışında ilgisi olmayan kişilerin girmesi ilgilisine göre açılma özelliği olan kapılar konulmak suretiyle engellenir. Görevli personel, hasta, hasta yakını, ziyaretçi, ambulans, hasta nakil aracı veya sedye ile getirilen acil hastaların alındığı girişler gerekli idari ve teknik önlemler alınarak kontrol altında tutulur. Acil servislerin ana giriş ve hastane içi geçiş kapıları acil servis hastaları ve buralarda görevli personeller haricinde hiçbir şekilde kullanılamaz. Acil servislerin hastane içi geçiş kapıları kontrollü kapı olmalı ve acil serviste görev alabilecek tanıma sahip yetkili geçiş şartları tanımlanarak sağlanmak zorundadır. Acil servisle bağlantılı otopark alanlarında da yeterli ışıklandırma, gözetleme kameraları ve güvenlik personeli ile gerekli güvenlik önlemleri alınır.”

2012/23 Sayılı Çalışan Güvenliğinin Sağlanması Genelgesi’nde; sağlık çalışanlarının güvenliğine yönelik kurumlar tarafından alınması gerektiği belirtilen önlemler şu şekildedir:

1)Beyaz Kod Uygulaması a) “Beyaz Kod” uygulaması sorumlu başhekim yardımcısı vasıtasıyla yakından takip edilecek ve sistemin etkin şekilde yürümesi sağlanacaktır.

b) Görevli müdahale ekiplerinin olay yerine en kısa zamanda ulaşması sağlanacaktır.

c) Gerçekleşen olayların analizi yapılarak, ilgili sağlık kurumuna özgü tedbirler artırılacaktır.
2)Çalışan Hakları ve Güvenliği Birimi a) Bu birim tüm sağlık çalışanlarının kolay ulaşabileceği bir yerde olacaktır. Gerekli ekipman (dış hatta açık telefon, faks, internet bağlantılı bilgisayar ve uygun görüşme ortamı) temin edilecektir.

b) Birimde tercihen sosyal hizmet uzmanı, psikolog veya halkla ilişkiler uzmanı sekreterya olarak görevlendirilecek ve yeterli sayıda personel bulundurulacaktır.

c) Birim, çalışanların çalışan hakları ve güvenliğine yönelik talep ve şikâyetlerini kabul edecek, bu başvuruları değerlendirerek raporlayacak, gerekli düzeltici/ önleyici faaliyetlerin başlatılmasını sağlayarak talep sahibine geri bildirimde bulunacaktır.

d) Birim, çalışan hakları ve güvenliğine yönelik uygulamaları yakından takip edecek olup aylık olarak başhekimliğe rapor sunacaktır.
3)Risk Değerlendirmesi ve Güvenlik Tedbirleri a) Sağlık kurumları şiddet bakımından risk değerlendirmelerini yeniden yapacak ve riskin yüksek olduğu bölümlerde hizmet süreçleri yeniden gözden geçirilecek ve ilgili bölümdeki sağlık çalışanı sayısı yeterli hale getirilecektir. Fiziki alanlar nitelik ve iyi çalışma şartları açısından gerekirse yeniden düzenlenecektir.

b) Acil servis, yoğun bakım ve ameliyathane gibi şiddet riskinin yüksek olduğu bölümlerin bekleme alanlarında gerekirse sayıları artırılarak yeterli güvenlik elemanı bulundurulacaktır.

c) Hasta mahremiyeti dikkate alınmak şartıyla, kurumların tüm alanlarını gözetleyebilecek şekilde güvenlik kameraları yerleştirilecek ve kamera görüntüleri sürekli takip edilecektir. Şüpheli durumlara ve kişilere bu konuda eğitilmiş özel güvenlik elemanları anında müdahale edecektir.

d) İletişim becerileri ve sorunlu hasta/hasta yakınlarını tanıma-çatışma yönetimi konularında eğitim almış kişiler, bekleme alanlarında görevlendirilecek ve “sorun çözücü” olarak çalışmaları temin edilecektir.

e) Fiziki mekanlar 24 saat boyunca yeterli düzeyde aydınlatılacak ve havalandırılacaktır.

f) Personelin alternatif çıkış yolları oluşturulacaktır.
4) Çalışanların Eğitimi a) Başta güvenlik personelleri, 112 ve acil çalışanları olmak üzere çalışanlara iletişim becerileri, öfke kontrolü ve özellikle öfkeli hasta ve hasta yakınıyla iletişim konularında eğitim verilecektir.

b) Sağlık çalışanlarına şiddet davranışına karşı tedbir alma eğitimleri verilecektir.
5) Hasta ve Hasta Yakınlarının Bilgilendirilmesi a) Hasta ve hasta yakınlarının ilk olarak nereye müracaat edecekleri, hangi işlemler ve tedavinin yapılacağı, tetkik ve tahlillerin nerede yapılacağı, beklemeleri gerekiyorsa ne kadar süreyle bekleyecekleri gibi konularda bilgilendirme süreçleri gözden geçirilerek eksiklikler varsa tamamlanacaktır. Bu amaçla acil servisler başta olmak üzere hastanın durumu ile ilgili hasta ve/veya hasta yakınlarını bilgilendirmek üzere “hasta bilgilendirme alanları” güçlendirilerek ve hangi durumlarda, ne sıklıkta ve kim tarafından bilgilendirme yapılacağı belirlenecektir.

b) Vatandaşa şiddete uğrayan sağlık personelinin hizmet vermekten çekilme hakkının bulunduğu, böyle bir durumda hizmet alma sürecinin aksayabileceği konusunda bilgilendirilecektir.

c) Vatandaş, sağlık çalışanına yönelik şiddet uygulayanların mutlaka yargılanacağı ve cezalandırılacağı konusunda (pano/afiş/broşürler gibi vasıtalarla) bilgilendirecektir.
6) Hizmetten Çekilme Sağlık çalışanları, sağlık hizmeti sunumu esnasında şiddete uğraması halinde, acil verilmesi gereken hizmetler hariç olmak üzere hizmetten çekilme talebinde bulunabilir.

a) Hizmetten çekilme talebi, kurum tarafından belirlenen yöneticiye sözlü veya yazılı olarak bildirilecektir.

b) Bildirim üzerine yetkili yönetici, olayı derhal değerlendirerek hizmetten çekilme talebinin uygun olup olmadığı hakkında gecikmeksizin karar verecektir.

c) Yetkili yönetici, hizmetten çekilme talebini uygun bulduğu takdirde hastanın sağlık hizmeti almasına ve tedavisinin devamına yönelik tedbirleri güvenlik tedbirleriyle birlikte alacaktır. Bu kapsamda ilgili hastanın sağlık hizmetini devam ettirecek yeni sağlık çalışanını belirleyecek, kurum içerisinde bunun mümkün olmaması halinde hastanın hizmet alabileceği başka bir sağlık kurumuna sevkini ve hizmet alımını sağlayacaktır. Bu süreç sırasında hastanın tedavisinin aksatılmamasına itina edilecektir.
7) Bildirim Süreci ve Hukuki Yardım Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olaylarını takip etmek üzere “Bakanlık Beyaz Kod Birimi” kurulmuş, 24 saat hizmet verecek “113” numaralı telefon ve “www.beyazkod.saglik.gov.tr” internet sayfası oluşturulmuştur.

a) Kamu ve özel tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında gerçekleşen şiddet olayları, yöneticiler tarafından derhal “113” numaralı telefonla Bakanlık Beyaz Kod Birimine bildirilecek, eş zamanlı olarak ilgili kurumun hukuk birimine ve adli mercilere intikal ettirilecektir. Kamu görevlilerine karşı işlenen şiddet olaylarının takibi şikâyete bağlı olmadığından, ilgili personelin şikâyetinin olup olmadığına bakılmaksızın yöneticiler olayı mutlaka adli mercilere intikal ettirecektir. Özel sağlık kuruluşları da adli bildirim konusunda gerekli hassasiyeti gösterecektir.

b) Şiddete uğrayan sağlık çalışanı tarafından da “113” numaralı telefona doğrudan bildirim yapılabilecektir.

c) Ayrıca yöneticiler, “www.beyazkod.saglik.gov.tr” adresinde bulunan “Beyaz Kod Bildirim Formu”nu dolduracaktır.

d) Bildirim üzerine Bakanlık Beyaz Kod Birimi, yöneticilere ve/veya ilgili personele hukuki süreçle ilgili rehberlik yapacak, olayın adli makamlara intikal ettirilip ettirilmediğini araştıracak ve şayet ettirilmemiş ise olayı derhal adli makamlara bildirecektir. Ayrıca şiddet olayının gerçekleştiği sağlık kurumunun hukuk birimine olayın bildirildiğini tespit ederek olayın takibini temin edecektir.

e) Hukuk birimleri, işlenen suçtan mağdur olan Bakanlık personeline veya vefatı halinde kanuni mirasçılarına bir avukatın hukuki yardımını isteyip istemediğini soracak ve talep etmeleri halinde Bakanlık avukatlarınca ilgili personele 28/04/2012 tarihli ve 28277 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Sağlık Bakanlığı Personeline Karşı İşlenen Suçlar Nedeniyle Yapılacak Hukuki Yardımın Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” çerçevesinde hukuki yardım yapılacaktır.
8) Diğer Hususlar

a) “Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik”in 7 ve 8 inci maddeleri, “Hastane Hizmet Kalite Standartları” çerçevesinde daha etkili şekilde uygulanmaya devam edilecektir.

b) İl sağlık müdürü konuyla doğrudan sorumlu bir sağlık müdür yardımcısı ile birlikte kurumlarda çalışan güvenliği uygulamaları ve alınan tedbirleri aylık periyotlarla izleyecek ve Bakanlığa rapor edecektir.

c)SABİM’e yapılan sağlık çalışanları hakkındaki şikayetler, başvuruların ancak %4’ünü oluşturmaktadır. SABİM’e ve hasta hakları birimine yapılan sağlık çalışanları hakkındaki şikâyetler öncelikle SABİM’den sorumlu il sağlık müdür yardımcısı ve hasta haklarından sorumlu başhekim yardımcısı tarafından ön değerlendirmeye tabi tutulacak, genel ve soyut nitelikte olan, şikayet sahibinin adı ve adresi belli olmayan veya personelin kusuru bulunmadığı açıkça görülen ihbar ve şikayetler değerlendirmeye alınmayacaktır.

Ateşli silahlar için bulundurma ya da taşıma ruhsatı verilebilmektedir. Her iki ruhsat türünde de ateşli silahı bulunduracak ya da taşıyacak kişinin sağlık muayenesi yapılmaktadır. Ateşli silah ruhsatı alımı sürecinde sağlık muayenesine ilişkin değerlendirme, bir başka yazıda yer alacaktır.Bazı sağlık kurumlarında pilot uygulama olarak X-Ray cihazı veya metal kapı dedektör uygulamaları başlatılmış ise de yukarıda belirtilen mevzuat çerçevesinde; her sağlık kurumu kendi risk değerlendirmesini yaparak başta bu önlemler olmak üzere daha etkili risk yönetimi planları hazırlayıp uygulaması gerekmektedir. Sağlıkta şiddet, her şiddet olayında olduğu gibi yalnızca cezalandırma ile çözülecek bir mesele değildir. Sağlık kurumları, personelinin can güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.

Ateşli silahlar için bulundurma ya da taşıma ruhsatı verilebilmektedir. Her iki ruhsat türünde de ateşli silahı bulunduracak ya da taşıyacak kişinin sağlık muayenesi yapılmaktadır. Ateşli silah ruhsatı alımı sürecinde sağlık muayenesine ilişkin değerlendirme, bir başka yazıda yer alacaktır.