Sayıştay 2020 yılı Kamu İdareleri Denetim Raporlarını yayımladı. Rapora göre, Mesleki Yeterlik Kurumunda; yemek yardımına ilişkin düzenleme yapılmadığı, üst limit esas alınarak belirlenen personel ücretlerinin katkı alınmadan yemek hizmeti verilmek suretiyle aşıldığı tespit edildi.
Kurum savunmasında, Türkiye Kooperatif, Ticaret, Eğitim ve Büro İşçileri Sendikası (Koop-İş) arasında düzenlenen ve 01.07.2018-30.06.2020 tarihlerini kapsayan toplu iş sözleşmesinin Yüksek Hakem Kurulu Kararı ile kabul edilen "Yemek Bedeli" başlıklı 23'üncü maddesinde; "İşveren, üyelerine Çalıştıkları her gün için doyurucu öğle yemeği verir. Yemek verilmediği hallerde fiilen çalışılan günler için yemek bedeli ödenir. ." hükmünü gerekçe göstermiştir.
Sayıştay ise, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun Toplu iş sözleşmesi ve çerçeve sözleşmesinde, "Toplu iş sözleşmeleri ve çerçeve sözleşmeler, Anayasaya ve kanunların emredici hükümlerine aykırı düzenlemeler içeremez" hükmüne atıf yapmıştır.
Sayıştay'a göre; Kurum personeline öğle yemeği verilmesi ile ilgili olarak toplu iş sözleşmesinde bulunan hükmün 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'de belirlenen sınırlar içinde yani emsal personeli geçmeyecek şekilde uygulanması gerekmektedir.
Sayıştay'ın eleştirdiği bulguda neler yer alıyor?
Sayıştay tarafından eleştiri konusu yapılan 2 nolu bulguda şu ifadelere yer verilmiştir:
BULGU 2: Yemek Yardımına İlişkin Düzenleme Yapılmaması ve Üst Limit Esas Alınarak Belirlenen Personel Ücretlerinin Katkı Alınmadan Yemek Hizmeti Verilmek
Suretiyle Aşılması
Kurumda yemek yardımına ilişkin düzenleme yapılmadığı ve 27/6/1989 tarih ve 375 sayılı 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 2802 Sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu, 2914 Sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu, 5434 Sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması, Devlet Memurları ve Diğer Kamu Görevlilerine Memuriyet Taban Aylığı ve Kıdem Aylığı ile Ek Tazminat Ödenmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Kurum personeli için belirlenen ücretlere ilişkin üst limitin katkı
alınmadan yemek hizmeti verilmek suretiyle aşıldığı görülmüştür.
5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun'un "Personelin atanma şartları ve statüsü" başlıklı 24'üncü maddesinin 7'nci fıkrasında; "Kurum
personeli, emeklilik ve sosyal güvenlik yönünden 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendine tabidir. .",
27/6/1989 tarih ve 375 sayılı 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 2802 Sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu, 2914 Sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu, 5434 Sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile Diğer Bazı
Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması, Devlet Memurları ve Diğer Kamu Görevlilerine Memuriyet Taban Aylığı ve Kıdem Aylığı ile Ek Tazminat Ödenmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 11'inci maddesinin (Ek: 11/10/2011-KHK666/1 md.) c bendinde; "(Değişik: 12/7/2013-6495/73 md.) . Mesleki Yeterlilik Kurumu kadro ve pozisyonlarına ilk defa veya yeniden atanan genel müdür, genel sekreter, genel müdür yardımcısı ve genel sekreter yardımcısı unvanlı personel ile uzman unvanlı meslek personeline, ilgili mevzuatı uyarınca ödenen her türlü maaş, aylık, ücret, ek ücret, prim, zam, tazminat, ikramiye, fazla çalışma ücreti, kar payı ve her ne ad altında olursa olsun yapılan diğer ödemeler ile sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılan bütün ayni ve nakdi ödemelerin bir aylık toplam net tutarı; genel müdür ve genel sekreterler için bakanlık genel müdürü, genel müdür yardımcısı ve genel sekreter yardımcıları için bakanlık genel müdür yardımcısı, uzman unvanlı meslek personeli için Başbakanlık uzmanlarına mevzuatında kadrosuna bağlı olarak mali haklar ile sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılması öngörülen ödemelerin bir aylık toplam net tutarını geçemez.",
ç bendinde; "(Değişik: 12/7/2013-6495/73 md.) (b) ve (c) bentlerinde yer alan idarelerde istihdam edilen personelden anılan bentlerde emsali belirlenmemiş olan personele, ilgili mevzuatı uyarınca ödenen her türlü maaş, aylık, ücret, ek ücret, prim, zam, tazminat, ikramiye, fazla çalışma ücreti, kar payı ve her ne ad altında olursa olsun yapılan diğer ödemeler ile sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılan bütün ayni ve nakdi ödemelerin bir
aylık toplam net tutarı, Cumhurbaşkanınca belirlenecek emsali Devlet memuruna ilgili mevzuatında kadrosuna bağlı olarak mali haklar ile sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılması öngörülen ödemelerin bir aylık toplam net tutarını geçemez. Emsal alınacak memur unvanlarının tespitinde, kadro veya pozisyon unvanları ile ifa ettikleri görevler itibarıyla 657
sayılı Kanuna göre girebilecekleri sınıflardaki aynı veya benzer görevlerin aynı veya benzer
kadro, unvan veya derecesi dikkate alınır."
Mesleki Yeterlilik Kurumu Personel Yönetmeliği'nin "Yemek yardımı" başlıklı 24'üncü maddesinde;
"(1) Kurumda çalışan personele, çalıştığı günlerde bir öğün yemek yardımı yapılır.
(2) Yemek yardımının miktarı Yönetim Kurulunun kararı ve Genel Kurul onayı ile her
yıl belirlenir. Bu miktarı aşan kısım yemek yardımından yararlanmak isteyen personel tarafından karşılanır."
Kurum adına Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası (Kamu-İş) ile işçiler adına Türkiye Kooperatif, Ticaret, Eğitim ve Büro İşçileri Sendikası (Koop-İş) arasında düzenlenen ve 01.07.2018-30.06.2020 tarihlerini kapsayan toplu iş sözleşmesinin Yüksek Hakem Kurulu Kararı ile kabul edilen "Yemek Bedeli" başlıklı 23'üncü maddesinde; "İşveren, üyelerine Çalıştıkları her gün için doyurucu öğle yemeği verir. Yemek verilmediği hallerde fiilen çalışılan günler için yemek bedeli ödenir. ."
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun Toplu iş sözleşmesi ve çerçeve sözleşmenin içeriği başlıklı 33'üncü maddesinin 5'inci fıkrasında; "Toplu iş sözleşmeleri ve çerçeve sözleşmeler, Anayasaya ve kanunların emredici hükümlerine aykırı düzenlemeler içeremez.",
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun Kesin hükümsüzlük başlıklı 27'nci maddesinde; "Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu
imkansız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür...", denilmektedir.
Belirtilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere Kurum personeli 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu uyarınca işçi statüsünde bulunmakla birlikte özlük hakları bakımından sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılan bütün ayni ve nakdi ödemeler de dahil olmak üzere 375 sayılı Kararname uyarınca sınırlamaya tabi tutulmuştur. Personelin özlük hakları anılan Kararname'nin c bendinde belirtilen emsal personel, Kararname'nin ç bendi ile ilgili olarak da konu ile ilgili olarak çıkarılan ve 05.12.2012 tarih ve 28488 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2012/3739 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'nda belirtilen emsal personele yapılan ödemeler ile sınırlandırılmıştır. Kamu idaresince, toplu iş sözleşmesinin Yüksek Hakem Kurulu Kararı ile kabul edilen "Yemek Bedeli" başlıklı 23'üncü maddesi uyarınca söz konusu uygulamanın yapıldığı, aksi durumda 4857 sayılı Kanun'un 102/a maddesi uyarınca cezai müeyyide ile karşı karşıya kalınacağı, Kurum personelinin tamamının işçi statüsünde olması, Yüksek Hakem Kurulu kararlarının kesin ve İdare açısından bağlayıcı olması sebebiyle personele ücretsiz öğle yemeği verilebilmesi için her yıl kamu ihale mevzuatına uygun olarak hizmet alımı gerçekleştirildiği belirtilmekte ise de, anılan 6356 ve 6098 sayılı Kanun hükümleri uyarınca yasaların emredici hükümlerine aykırı olan sözleşmeler hükümsüz bulunmaktadır.
Dolayısıyla Kurum personeline öğle yemeği verilmesi ile ilgili olarak toplu iş sözleşmesinde bulunan hükmün 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'de belirlenen sınırlar içinde yani emsal personeli geçmeyecek şekilde uygulanması gerekmektedir.
Uygulamada, Kurumda yemekhane hizmetlerini yürütecek birimin bulunmadığı, personel için yemek yardımı yapılmadığı, yemek servisinden yararlanan personelden katkı alınmadığı, yemeğin her yıl ihale yapılmak suretiyle hizmet alımı şeklinde temin edildiği bu suretle de anılan Kararname ile Kurum personeli için getirilen sınırlamaya uyulmadığı görülmektedir.
Kurumda yemekhane hizmetlerini yürütecek birimin oluşturularak sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılan bütün ayni ve nakdi ödemeler de dahil olmak üzere 375 nolu Kararname'de öngörülen sınırlamalar doğrultusunda ve Mesleki Yeterlilik Kurumu Personel Yönetmeliği'ne uygun olarak emsal personeli geçmeyecek şekilde yemek yardımı miktarının her yıl Yönetim Kurulunun kararı ve Genel Kurulun onayı ile belirlenmesi, belirlenen miktarı aşan yemek maliyetinin ise yemek hizmetinden faydalanan personel tarafından karşılanması gerekmektedir.
